Περί νηστείας, δίαιτας και «ιδεολογικής» αποχής

Γράφει ο Απόστολος Παπαδημητρίου.

                Η νηστεία ιστορικά είναι συνδεδεμένη με τη θρησκευτική πίστη. Συναντάται στους λαούς της Αιγύπτου και της Μέσης Ανατολής. Αποτελούσε είδος ετοιμασίας για συμμετοχή σε λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμή ή εξιλέωση θεοτήτων. Πρόσθετος λόγος καθιέρωσης νηστείας στους Αιγυπτίους, κατά τον Ηρόδοτο, είναι και διατήρηση του σώματος σε καλή κατάσταση υγείας. Οι Εβραίοι νήστευαν, κατά την περίοδο της εορτής του εξιλασμού.  Περιορισμένη ήταν η νηστεία και στους αρχαίους προγόνους μας, κατά την προετοιμασία για συμμετοχή σε μεγάλες θρησκευτικές εορτές. Θεωρούσαν μάλιστα ότι συντελούσε στην προσέγγιση προς το θείον. Γενικά πάντως αυτοί διακρίνονταν για τη λιτότητα του βίου τους, ιδίως οι ηθικοί φιλόσοφοι, όπως ο Σωκράτης και ο Πλάτων, αλλά και οι ορφικοί και οι πυθαγόριοι.

                Η νηστεία κατέστη πολύ πιο οργανωμένη και αυστηρή στη χριστιανική πίστη. Βέβαια με την πάροδο του χρόνου και την απομάκρυνση από την Ορθοδοξία, στις χριστιανικές ομολογίες της Δύσης, η νηστεία έχασε το αρχικό της νόημα, έγινε λιγότερο αυστηρή και κατέληξε ασήμαντη στον χώρο των διαμαρτυρομένων. Στο μέτρο που οι ορθόδοξοι υιοθετούν τις δυτικές «αξίες» η νηστεία υποχωρεί και στις χώρες, όπου διαβιώνουν. Μάλιστα ακόμη και οι επιμένοντες να νηστεύουν αποφεύγουν να το κάνουν γνωστό. Δεν τηρούν αυτή τη στάση, επειδή ακολουθούν την εντολή του Χριστού, που ζητούσε από τους νηστεύοντες της εποχής Του, να μην εμφανίζονται υποκριτικά ατημέλητοι και σκυθρωποί, για να ελκύσουν τον θαυμασμό των συνανθρώπων τους, αλλά να είναι περιποιημένοι και λαμπεροί, ώστε να λάβουν απόδοση από τον Θεό. Σήμερα κάποιοι φοβούνται τα ειρωνικά σχόλια εκείνων, που περιφρονούν τις διατάξεις περί νηστείας.

                Κατά τη νεωτερικότητα διαδόθηκε η επίκριση ότι η νηστεία αποτελεί είδος τιμωρίας του Θεού των χριστιανών προς το υποτιθέμενο πλάσμα Του, από το οποίο στερεί κάθε είδους χαρά με το πλήθος των απαγορεύσεων, μεταξύ των οποίων και η χωρίς περιορισμούς απόλαυση διαφόρων τροφών. Μάλιστα παραβλέποντας ότι ήδη οι αρχαίοι Αιγύπτιοι νήστευαν και για λόγους υγείας, επικαλούνται την Επιστήμη, την οποία «επιστήμονες» βιάζουν να υποστηρίξει ότι η νηστεία συντελεί στην εξασθένηση του οργανισμού! Βέβαια, αν ήταν έντιμοι οι επικριτές θα αποδέχονταν ότι ιατρικές έρευνες έδειξαν ότι η νηστεία της Εκκλησίας μας συμβάλλει τα μέγιστα και στη διατήρηση της υγείας του σώματός μας. Αλλά έρευνες αυτού του είδους δεν δημοσιοποιούνται ευρέως, καθώς το σύστημα εξουσίας και οι υπηρετούντες αυτό στοχεύουν στον εκμαυλισμό των προσώπων με την υιοθέτηση του καταναλωτισμού. Βέβαια η υπέρμετρη κατανάλωση δεν μένει χωρίς συνέπειες, από τις οποίες δοκιμάζονται πολλοί πολίτες των κοινωνιών της οικονομικής ευμάρειας, στις οποίες οι υπέρβαροι και οι παχύσαρκοι αποτελούν σημαντικό ποσοστό του όλου πληθυσμού. Η Επιστήμη βέβαια και όχι οι «επιστήμονες» επιβάλλει την προσοχή στη διατροφή, ώστε να αποφευχθούν οι συνέπειες της αλόγιστης κατανάλωσης. Οι δίαιτες που υποδεικνύονται είναι σε περιπτώσεις αυστηρότερες και από τη νηστεία της Εκκλησίας. Όμως η ανάγκη μας ωθεί πολλές φορές να πραγματώσουμε κατορθώματα, για τα οποία δεν θεωρούσαμε άξιους τους εαυτούς μας.

                Η τήρηση των νηστειών της Εκκλησίας φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη στις ημέρες μας, αν και σε γενικές γραμμές οι πρόγονοί μας, πριν από δύο τρεις γενιές, τις τηρούσαν με ευλάβεια. Ο όσιος Παΐσιος επισήμανε, ότι σήμερα δεν μπορούμε να νηστέψουμε, επειδή δεν ζούμε καθόλου πνευματικά, έχουμε ξεχάσει την ψυχή μας. Τόνιζε ότι πρέπει να προηγείται η πνευματική νηστεία. Δεν μπορεί κάποιος, που δεν εργάζεται πνευματικά, να νηστέψει σωματικά. Η Εκκλησία θέτει τη νηστεία στη σωστή της βάση. Δεν είναι κίνηση εξιλέωσης του Θεού, αλλά κίνηση καθαρμού μας στην πορεία μας προς τον φωτισμό και τη θέωση. Και βέβαια στη θέωση έφθασαν συνάνθρωποί μας σαν και μας επιβάλλοντας στον εαυτό τους νηστείες πολύ πιο αυστηρές από τις ορισθείσες από την Εκκλησία. Και έζησαν αυτοί έτη πολλά με πλήρη την υγεία τους, ώστε να έχουν καταρρίψει από αιώνες τα μυθεύματα, που επιχειρούν να προβάλουν ως επιστημονικές αλήθειες οι πολέμιοι της Εκκλησίας. Και είναι τραγικό να επικρίνουν τους μεγάλους ασκητές ως όντα αντικοινωνικά και απόκοσμα, που δεν γεύθηκαν στον βίο τους τη χαρά. Συγχέουν κατά τρόπο τραγικό τη χαρά, που είναι κατάσταση διαρκής στους ακολουθούντες τον τραχύ όντως δρόμο της άσκησης, με την ευχαρίστηση, που είναι απόρροια της ικανοποίησης του ενστίκτου, του ενστίκτου που επανέρχεται ζητώντας την εκ νέου ικανοποίηση με ισχυρότερες απαιτήσεις, για να προσφέρει την ίδια ευχαρίστηση ποτέ όμως χαρά. Ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ δεχόταν στο ερημητήριό του τον κάθε επισκέπτη με την προσφώνηση «Χριστός ανέστη, χαρά μου»! Ο Σάρτρ, ο θεωρούμενος από πολλούς κορυφαίος διανοητής του 20^ου αιώνα, έγραψε το όντως φοβερό: «Ο άλλος είναι η κόλασή μου»!

Καλό είναι να μελετήσουμε την κοινωνία της ερήμου και την ερημία των πόλεων, ιδιαίτερα των μεγαλουπόλεων, στις οποίες οι άνθρωποι βυθισμένοι στο υπαρξιακό κενό, περιφέρονται αναζητώντας τη χαρά, που δεν βρίσκουν καθώς αδυνατούν να επικοινωνήσουν με τον συνάνθρωπό τους, και τρέφονται με την ψευδαίσθηση ότι τη βρίσκουν στις ποικίλες απολαύσεις, που καθιστούν τον βίο χωρίς νόημα. Και η τραγωδία του ανθρώπου εντείνεται με ένα ελάχιστο ποσοστό συνανθρώπων μας να σωρεύει στα θησαυροφυλάκιά του τον πλούτο του πλανήτη ωθώντας στη δυστυχία δισεκατομμύρια συνανθρώπων μας. «Νηστεύσωμεν ίνα ελεήσομεν», διακήρυτταν οι πρώτοι χριστιανοί. Σήμερα υπάρχουν πλήθος υποκαταστάτων των τροφών, που κατά τη νηστεία οφείλουμε να αποφεύγουμε. Έτσι η νηστεία καθίσταται ολιγότερο οδυνηρή συνάμα όμως και περισσότερο δαπανηρή, ώστε να μη περισσεύει κάποιο ποσό για ελεημοσύνη. Έχουμε χάσει από τον ορίζοντά μας τον πάσχοντα πλησίον στην καθημερινότητα και δεν είναι δυνατόν να τον ανακαλύψουμε κατά τις περιόδους τυπικής νηστείας ίσως για την εξιλέωση ενός θεού, πλασμένου καθ’ ομοίωσή μας!

Στις κοινωνίες, που από καιρό έχει παντελώς απαξιωθεί η νηστεία, εμφανίζονται κινήματα, που επιβάλλουν την αυστηρή αποφυγή πλήθους τροφών δια βίου στα πλαίσια νοηματοδότησης αυτού, κατά τη μεταϊδεολογική εποχή. Καθώς πολλοί από μας μισούμε τη γλώσσα μας, δεχόμαστε άκριτα και χωρίς διάθεση να προσαρμόσουμε στα γλωσσικά μας δεδομένα ξένους όρους. Έτσι δεχθήκαμε τους όρους βετζετέριανς και βέγκανς, όπως και πλήθος άλλων. Οι πρώτοι είναι οι αποδεχόμενοι την «ιδεολογία» αποφυγής κατανάλωσης ζωικής σάρκας ακόμη και ασπονδύλων. Οι άλλοι την κατά πολύ αυστηρότερη αποφυγής κατανάλωσης και κάθε είδους ζωικής τροφής, όπως τυροκομικά, αυγά αλλά και μέλι! Οι επιτιθέμενοι κατά της Εκκλησίας «επιστήμονες» με την κατηγορία, ότι με τη νηστεία συντελεί στη διαταραχή της υγείας των μελών της, τηρούν σιγή ιχθύος μπροστά στα νέα αυτά κινήματα που κατακτούν έδαφος και αισιοδοξούν ότι θα σώσουν τον πλανήτη! Ίσως συμβάλουν στη σωτηρία με τη μείωση του ζωικού κεφαλαίου, που επιχειρούν με νομοθεσίες πλανητικοί «σωτήρες», που κατηγορορύν τα ζώα ότι τον ρυπαίνουν! Ίσως σύντομα να καταλήξουν ότι περισσότερο ρυπαίνουν τον πλανήτη οι απόκληροι και καλό είναι να μειωθεί δραματικά ο πληθυσμός του. Πρώτο βήμα η κατάργηση της αμαρτωλής υπηρεσία των ΗΠΑ USAID, μέσω της οποίας διοχετευόταν η ανθρωπιστική βοήθεια όχι βέβαια στους πάσχοντες εξ αιτίας της απληστίας των μηδέποτε νηστευόντων, αλλά στους εγκωμιάζοντες τις ενέργειες των ισχυρών και προωθούντες μέσω προπαγάνδας τα άθλια συμφέροντα των ισχυρών.

Έχει νόημα να γράφουμε για νηστεία απευθυνόμενοι σε ανθρώπους που έχουν υιοθετήσει το σύνθημα «φάγωμεν, πίωμεν, αύριον γαρ αποθνήσκομεν»; Η ακόμη σε ανθρώπους που θεωρούν τον άλλο ως την κόλασή τους η επί ως ωφέλιμο «ζώο προς εκμετάλλευση»; Η νηστεία βλάπτει σοβαρά την απληστία!

                                                                «Μακρυγιάννης»