18 ερωτήσεις και απαντήσεις για την Πρόταση Νόμου για την κατάργηση της Συμφωνίας των Πρεσπών που κατέθεσε η ΝΙΚΗ

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.

18 ερωτήσεις και απαντήσεις για την Πρόταση Νόμου για την κατάργηση της Συμφωνίας των Πρεσπών που κατέθεσε η ΝΙΚΗ

1. Υφίσταται νομική οδός για την κατάργηση/λήξη/αναστολή μίας διμερούς συμφωνίας, όπως δηλαδή είναι η Συμφωνία των Πρεσπών και ποια είναι αυτή;

Ναι υφίσταται. Η Σύμβαση της Βιέννης του 1969, η οποία κυρώθηκε από την Ελλάδα με τον νόμο 1981/1991 και το ΦΕΚ 187/Α/9-12-1991, ονομάζεται Σύμβαση για το Δίκαιο των Συνθηκών και παρέχει το διεθνές νομικό πλαίσιο όλων των διεθνών διμερών και πολυμερών συνθηκών.

2. Ποιους τρόπους κατάργησης μίας συμφωνίας προβλέπει η Σύμβαση της Βιέννης και σε ποια άρθρα;

• απάτη (άρθρο 49),
• δωροδοκία (50),
• απειλή/εξαναγκασμός (51),
• εξαναγκασμός με χρήση βίας (52),
• αντίθεση με το jus cogens (αναγκαστικός κανόνας γενικού διεθνούς δικαίου) στο άρθρο 53 κατά τη στιγμή της σύναψης της συμφωνίας και στο άρθρο 64 αν προκύψει ο κανόνας μεταγενέστερα,
• συναίνεση των μερών (54, 57 και 58),
• όταν δεν προβλέπει τρόπους καταγγελίας ή αποχώρησης (56)
• αντικατάσταση από μεταγενέστερη (59)
• ουσιώδης παραβίασή της (60)
• αιφνίδια κατάσταση (αδυναμία εκπλήρωσης, εξάλειψη αντικειμένου απαραίτητου για τη συνθήκη) στο άρθρο 61
• θεμελιώδης αλλαγή περιστάσεων υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις (62)

3. Ποιος από αυτούς τους τρόπους είναι εφικτός για τη Συμφωνία των Πρεσπών;

Ρεαλιστικά μόνο οι ουσιώδεις παραβιάσεις στο άρθρο 60 με τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 65.

4. Τι είναι «ουσιώδεις παραβιάσεις»;

Η ουσιώδης παραβίαση ορίζεται ως:

α. Απόρριψη της συνθήκης: Μονομερής άρνηση από ένα μέρος να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συνθήκη.

β. Παραβίαση διατάξεων ζωτικής σημασίας: Η παραβίαση μιας διάταξης που είναι θεμελιώδης για τον σκοπό ή τον στόχο της συνθήκης.

5. Οι παραβιάσεις μέχρι την ορκωμοσία της νέας Προέδρου των Σκοπίων και της νέας κυβέρνησης του VMRO τον Μάιο του 2024 μπορού να χαρακτηριστούν ως ουσιώδεις;

Καταμετρήθηκαν από την Επιτροπή Ελληνισμού περίπου 400 παραβιάσεις από το 2019 έως τον Μάιο του 2024 με πολλούς και διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, η χρήση του σκέτο «Μακεδονία» ή του επιθέτου «Μακεδονικός» σε δημόσιους φορείς (Ακαδημία Σκοπίων, επιμελητήρια, όνομα κομμάτων, αθλητικές ομοσπονδίες κλπ) ή του Ήλιου της Βεργίνας κλπ.

Η Ελλάδα θα μπορούσε να κάνει χρήση του άρθρου 19 της Συμφωνίας των Πρεσπών και να καταγγείλει όλες αυτές τις παραβιάσεις. Ήδη η ΝΙΚΗ έκανε ερώτηση στη Βουλή στις 22 Μαρτίου 2024 με λεπτομερή καταγραφή 345 παραβιάσεωνν (μέχρι εκείνη τη στιγμή) καλώντας την κυβέρνηση να το κάνει. Όχι μόνο δεν το έκανε, αλλά ούτε καν απάντησε ποτέ στην γραπτή αυτή ερώτηση του συνόλου των βουλευτών της ΝΙΚΗΣ.

Ίσως θα μπορούσαν πράγματι να χαρακτηριστούν ουσιώδεις κάποιες από αυές, αλλά δεν θα ήταν εύκολη υπόθεση σε περίπτωση που η Ελλάδα προέβαινε σε καταγγελία, επειδή θα μπορούσαν να αρθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα.

6. Τι συνέβη τον Μάιο του 2024;

Το εθνικιστικό VMRO εξέλεξε Πρόεδρο της χώρας την Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα και λίγο μετά πρωθυπουργό της χώρας τον Χρίστιαν Μιτσκόσκι.

7. Ποια ήταν η κορυφαία παραβίαση των Σκοπίων και γιατί μπορεί να χαρακτηριστεί ως «ουδιώδης».

Η κορυφαία παραβίαση ήταν κατά την ορκομωσία της Γκορντάνα Σιλίανοφσκα μέσα στο Κοινοβούλιο των Σκοπίων. Στην επίσημη τελετή, ενώ το κείμενο που της διάβαζαν και επαναλάμβανε στον όρκο της έλεγε ότι ορκίζεται ως «Πρόεδρος της Δημοοκρατίας της Βορείου Μακεδονίας» χρησιμοποιώντας το επίσημο όνομα του Συντάγματος της χώρας της οποία αναλάμβανε Πρόεδρος, εκείνη είπε ότι ορκίζεται ως «Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας».

8. Γιατί αυτό είναι ουσιώδης παραβίαση;

Επειδή κατά το άρθρο 60, παράγραφος 2 της Σύμβασης της Βιέννης πρόκειται για «παραβίαση μίας διάταξης που είναι θεμελιώδης για τον σκοπό ή τον στόχο της συνθήκης» (αυτή είναι η ακριβής διατύπωση της Σύμβασης της Βιέννης). Το όνομα του κράτους αποτελεί επακριβώς τον σκοπό της Συμφωνίας των Πρεσπών. Παραβιάστηκε στην ύψιστη στιγμή, χώρο, και πρόσωπο στο Κοινοβούλιο, την κορυφαία στιγμή της θεσμικής λειτουργίας των θεσμών, την ορκωμοσία της Προέδρου του κράτους.

9. Ακολούθησαν και άλλες ουσιώδεις παραβιάσεις;

Έκτοτε έχουν καταγραφεί τουλάχιστον άλλες 160 παραβιάσεις από την ίδια Πρόεδρο Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, αλλά και από τον πρωθυπυργό των Σκοπίων. Αυτό τις κατέστησε συνειδητές, συστηματικές και επαναλαμβανόμενες. Σημειώνεται, για παράδειγμα, ότι συνάντησε τουλάχιστον 12 πρέσβεις χωρών μελών της ΕΕ (αλλά και επιπλέον από άλλες χώρες εκτός Ευρώπης), καθώς και αξιωματούχους από τουλάχιστον 4 φορείς της ΕΕ, και την επόμενη ημέρα εξέδιδε επίσημες ανακοινώσεις λέγοντας ότι τους συνάντησε ως «Πρόεδρος της Μακεδονίας». Ταυτόχρονα, στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης εμφανίζεται όλο αυτό το διάστημα ως «Πρόεδρος της Μακεδονίας» με έδρα τη «Μακεδονία». Όλα αυτά στοιχειωθετούν διαρκή, συστηματική, συνειδητή, και άρα ουσιώδη παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών.

10. Υπάρχει επιβεβαίωση των ουσιωδών παραβιάσεων;

Ναι. Στις 4 Οκτωβρίου 2024 ο ευρωβουλευτής της ΝΙΚΗΣ Ν. Αναδιώτης κατέθεσε γραπτή ερώτηση και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο Συμβούλιο της Ευρώπης χαρακτηρίζοντας ουσιώδεις τις παραβιάσεις της Προέδρου των Σκοπίων και αναφέροντας και το περιστατικό κατά την ορκομωσία της, αλλά και πλήθος ανακοινώσεών της μετά από συναντήσεις της με τουλάχιστον 12 πρέσβεις ή προξένους χωρών μελών της ΕΕ και 4 αξιωματούχους υπηρεσιών της ΕΕ. Η ερώτηση απαντήθηκε στις 27/1/2025 (κατά σύμπτωση, την ίδια ημέρα με την κατάθεση της πρότασης νόμου της ΝΙΚΗΣ στη Βουλή), όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι «Η ΕΕ εξέφρασε τη λύπη της για το γεγονός ότι η νέα Πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας δεν χρησιμοποίησε το συνταγματικό όνομα της χώρας κατά την τελετή ορκωμοσίας».

Αυτό επιβεβαιώνει την ουσιώδη παραβίαση και μπορεί  να χρησιμοποιηθεί ως τεκμήριο.

11. Ποια διαδικασία προβλέπεται από τη Σύμβαση της Βιέννης για κατάργηση βάσει ουσιωδών παραβιάσεων;

Στο άρθρο 65 προβλέπεται η εξής διαδικασία για αυτήν την περίπτωση. Το ενδιαφερόμενο κράτος (η Ελλάδα) επικαλείται τις ουσιώδεις παραβιάσεις των αρχών των Σκοπίων και τους στέλνει μία επιστολή η οποία περιλαμβάνει τα εξής

α. δηλώνεται η πρόθεση να τερματίσει, αποχωρήσει ή να αναστείλει τη Συμφωνία

β. Αναφέρεται ο λόγος, δηλαδή οι ουσιώδεις παραβιάσεις βάσει του άρθρου 60

γ. Αιτιολογείται η απόφαση, δηλαδή καταγράφονται οι ουσιώδεις παραβιάσεις και ο λόγος που θεωρούνται ουσιώδεις

δ. προθεσμία απάντησης στην επιστολή, η οποία δεν μπορεί αν είναι μικρότερη από 3 μήνες

ε. τα μέτρα που θα ληφθούν από το ενδιαφερόμενο κράτος μετά τη λήξη της προθεσμίας

11β. Είναι πράγματι το άρθρο 60 ο μοναδικός τρόπος να ακυρωθεί η Συμφωνία των Πρεσπών;

Ναι, είναι. Το λέει και ο Άγγελος Συρίγος στο βιβλίο του «Η Συμφωνία των Πρεσπών και το Μακεδονικό» από το 2018. Τότε δεν είχαν γίνει ακόμα οι παραβιάσεις, όμως έκτοτε έγιναν

12. Ποια μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνονται στην επιστολή αυτή;

Τα μέτρα που θα λάβει η Ελλάδα μετά τη γνωστοποίηση της πρόθεσης κατάργησης της Συμφωνίας θα είναι η απόσυρσή της από τη Συμφωνία των Πρεσπών και τις πρόνοιές της. Πιο συγκεκριμένα

α. θα παύσει να αναγνωρίζει το αντισυμβαλλόμενο μέρος με το όνομα της Συμφωνίας των Πρεσπών. Για να διατηρηθούν οι διπλωματικές σχέσεις, η Ελλάδα επιστρέφει στην προτέρα κατάσταση (status quo ante), δηλαδή στην Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995, σύμφωνα με την οποία θα αποκαλεί το αντισυμβαλλόμενο μέρος με το όνομα «πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας».

β. θα παύσει την αναγνώριση της γλώσσας με το όνομα «μακεδονική»

γ. θα παύσει την αναγνώριση της ταυτότητας/εθνότητας (nationality) με το όνομα «μακεδονική».

δ. θα ανακτήσει το δικαίωμα βέτο της εισόδου του αντισυμβαλλόμενου μέρους σε οποιονδήποτε διεθνή οργανισμό

13. Τι θα συμβεί αν οι αρχές των Σκοπίων αντιδράσουν εντός τριμήνου; τι επιλογές έχουν;

Αν δεν αντιδράσουν στην επιστολή της Ελλάδος, τότε η Ελλάδα προχωρεί αμέσως στα μέτρα τα οποία συμπεριέλαβε στην επιστολή.

Αν αντιδράσουν στην επιστολή της Ελλάδος, θα ενεργοποιηθεί το άρθρο 33 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, όπως προβλέπει το άρθρο 65 της Σύμβασης της Βιέννης, δηλαδή θα αναζητηθεί η επίλυση της διαφοράς μέσω διαπραγματεύσεων στα πλαίσια του ΟΗΕ. Εν προκειμένω, η διαφορά που θα πρέπει να επιλυθεί θα είναι κατά πόσο οι παραβιάσεις αυτές της Συμφωνίας των Πρεσπών αποτελούν ουσιώδεις ή όχι.

14. Τι αποτέλεσμα θα έχει η διαπραγμάτευση;

Δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Πάντως, η νομική βάση για το ότι αυτές οι παραβιάσεις είναι ουσιώδεις, είναι πολύ ισχυρή.

15. Τι θα συμβεί μετά; Είναι μονόδρομος η Ενδιάμεση Συμφωνία; αυτή δεν περιλαμβάνει πάλι το όνομα Μακεδονία;

Δυστυχώς, δεν μπορούμε να επανέλθουμε στο 1991, όταν η χώρα αυτή αποσχίστηκε από τη Γιουγκοσλαβία και η Ελλάδα δεν την είχε αναγνωρίσει. Εφόσον η Ελλάδα συνεχίσει να αναγνωρίζει την εν λόγω χώρα και διατηρεί διπλωματικές σχέσεις μαζί της, θα πρέπει να χρησιμοποιεί ένα όνομα.

Η Ενδιάμεση Συμφωνία ήταν σε ισχύ μέχρι την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, η οποία στην πρώτη της φράση γράφει ακριβώς ότι καταργεί την Ενδιάμεση Συμφωνία. Αν καταργηθεί η ΣτΠρεσπών, η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να αναγνωρίζει τα Σκόπια και δεν υπάρχει κάτι άλλο να κάνει. Δεν μπορεί να διαλέξει κάποιο τρίτο όνομα, άσχετο, από το πουθενά. Είτε θα διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις μαζί της, είτε θα τις συνεχίσει με το όνομα που χρησιμοποιούσε έως την ημέρα που υπέγραψε τις Πρέσπες. Δεν μπορεί ξαφνικά να πει, εγώ θα σας λέω Μπανανία, επειδή έτσι μου αρέσει. Στο κάτω κάτω, η Ελλάδα με την κατάργηση, επιθυμεί επαναδιαπραγμάτευση από την αρχή με σκοπό να βρεθεί ένα νέο κοινά αποδεκτό όνομα.

Οπότε επιστρέφει στην Ενδιάμεση, η οποία λέει ότι α. θα χρησιμοποείται προσωρινά το συγκεκριμένο όνομα και β. παράλληλα θα γίνονται διαπραγματεύσεις μέχρι να συμφωνηθεί κάποιο άλλο τελικό όνομα.

Ουσιαστικά, απόσυρση από την Ενδιάμεση σημαίνει παύση της αμοιβαίας αναγνώρισης. Αυτό θέλουμε; Και να το θέλουμε, δεν σχετίζεται με την αποχώρηση από τη ΣτΠρεσπών, που είναι και η μόνη ουσία.

16. Τι ζητάει η Νίκη με το σχέδιο νόμου που κατέθεσε στη Βουλή;

Η ΝΙΚΗ κατέθεσε στο νομοθετικό σώμα (Κοινοβούλιο) πρόταση νόμου με την οποία καλεί την εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση) να ζητήσει την λύση και κατάργηση της Συμφωνίας των Πρεσπών με βάση τη Σύμβαση της Βιέννης λόγω των ουσιωδών παραβιάσεων των αρχών των Σκοπίων από τον Μάιο του 2024 και μετά.

17. Θα συζητηθεί η το σχέδιο νόμου στην ολομέλεια;

Ενώ θεωρητικά η νομοθετική εξουσία και η εκτελεστική εξουσία είναι διαχωρισμένες, στην πράξη όλες οι προτάσεις νόμου από βουλευτές (ανεξαρτήτως αριθμού) περνάνε πρώτα από την αρμόδια «κυβερνητική επιτροπή της Βουλής». Δηλαδή από την κυβέρνηση, διότι το κυβερνητικό κόμμα έχει πλειοψηφία και εκεί, αλλά και στη Διάσκεψη των Προέδρων.

Μόνο αν εγκριθεί από την κυβερνητική πλειοψηφία μία πρόταση νόμου, μπορεί να προχωρήσει και να συζητηθεί ή αν ψηφιστεί στην ολομέλεια! /

Ουσιαστικά δηλαδή, δεν νομοθετεί η Νομοθετική εξουσία, αλλά η Εκτελεστική, αφού από την κυβέρνηση πηγάζουν όλα τα νομοσχέδια που καταλήγουν για συζήτηση και ψήφιση στην Ολομέλεια)

Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση φέρει το βάρος της ευθύνης και υποχρεούται να δεχθεί να το φέρει στην ολομέλεια.

18. Πού στοχεύει η ΝΙΚΗ; Τι θα συμβεί στην ολομέλεια;

H NIKH ζητάει

Α. Από τη ΝΔ να εγκρίνει να παραπεμφθεί η πρόταση νόμου από την κυβερνητική επιτροπή στην Ολομέλεια του Κοινοβουλίου

Β. Από τους 300 βουλευτές να την ψηφίσουν.

Τότε θα γίνει νόμος του κράτος και, πλέον, υποχρεούται η ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει την λύση και κατάργηση της Συμφωνίας των Πρεσπών, όπως προβλέπει η Σύμβαση της Βιέννης και οι διαδικασίες που ορίζει στα άρθρα 60 και 65.

Οι 300 βουλευτές θα τεθούν προ των ευθυνών τους.

Σύνδεσμοι

• Η κατάθεση στη Βουλή – https://www.hellenicparliament.gr/Nomothetiko-Ergo/Anazitisi-Nomothetikou-Ergou?law_id=b9e83c4b-4ae4-4ed0-be21-b27200daa794
• Η πρόταση νόμου – https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/12828755.pdf
• Η αιτιολογική έκθεση – https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/12828744.pdf