Γράφει ο Στυλιανός Καβάζης.
«Πιστεύω μόνον στις φυσικές, πολιτικές και ηθικές αρετές, δηλώνω δημοκράτης μέχρι θανάτου και αποτάσσομαι κάθε δεισιδαιμονία».
(Τυπική φράση, όρκος της εποχής που χρησιμοποιούνταν στις δηλώσεις πίστης στη Δημοκρατία και άρνησης της Εκκλησίας)
Στις 5 Οκτωβρίου 1793, η αστική επανάσταση στην Γαλλία καταργεί τον χριστιανισμό (και κάθε θρησκεία) ως “επίσημη” θρησκεία πυροβολώντας στην ουσία τα “πόδια” του δυτικού κόσμου.
Η αποχριστιανοποίηση της Γαλλικής Επανάστασης υπήρξε ένα από τα βαθύτερα ρήγματα στην ιστορία του δυτικού κόσμου. Δεν επρόκειτο απλώς για σύγκρουση πολιτικής και θρησκείας, αλλά για μια μεταφυσική εξέγερση, ο άνθρωπος ανήγγειλε την αυτονομία του από τον Θεό και ύψωσε τη λογική του ως νέο απόλυτο κριτήριο αλήθειας. Οι ναοί έγιναν “Ναοί της Λογικής”, και η πίστη αντικαταστάθηκε από την “Θρησκεία της Φυσικής Ηθικής”.
Από τότε, ο δυτικός πολιτισμός πορεύεται μέσα σ’ ένα κοσμικό πείραμα χωρίς Θεό, όπου η ελευθερία αποσπάστηκε από την αλήθεια και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου αποσυνδέθηκε από την ιερότητά του. Ο άνθρωπος αυτονομήθηκε αλλά μαζί του αυτονομήθηκαν και τα πάθη του.
Η πατερική θεολογία διδάσκει ότι ο άνθρωπος δεν είναι αυθύπαρκτο ον αλλά πρόσωπο εν σχέσει εικόνα του Θεού, που ζει και νοηματοδοτείται μέσα από την κοινωνία της αγάπης. Ο Μέγας Βασίλειος γράφει: «Οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος μόνος ὁ ἀποκοπείς τῆς κοινωνίας, ἢ θηρίον ἢ θεός».
Η Γαλλική Επανάσταση, όμως, θεμελίωσε την πολιτική της φιλοσοφία πάνω στο άτομο, όχι στο πρόσωπο. Η “ελευθερία” του ανθρώπου έγινε αυθύπαρκτο αίτημα, αποκομμένο από την ευθύνη και την κοινωνία. Έτσι, ενώ απελευθέρωσε τον πολίτη από τον βασιλιά, τον αιχμαλώτισε μέσα στο εγώ του.
Η αποχριστιανοποίηση, λοιπόν, δεν γέννησε απλώς άθεους γέννησε ανθρώπους χωρίς αναφορά, που αντιλαμβάνονται την ύπαρξή τους όχι ως κλήση σε σχέση, αλλά ως δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού. Από αυτή τη ρίζα εκβλαστάνει και ο σύγχρονος άκρατος “δικαιωματισμός”, η απολυτοποίηση του ατομικού αισθήματος, η ηθική του “εγώ ορίζω ποιος είμαι”.
Οι Άγιοι Πατέρες τόνιζαν πως όταν ο άνθρωπος παύει να λατρεύει τον Θεό, πλάθει νέα είδωλα. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής σημειώνει: «Ὅταν ὁ νοῦς ἀποστραφῇ τὸν Θεόν, εἰς τὰ πάθη μεταπίπτει». Έτσι, η αποχριστιανοποιημένη Δύση δεν έμεινε άθρησκη απλώς άλλαξε θεότητες, η “Λογική”, η “Πρόοδος”, το “Κράτος”, και σήμερα, η “Ταυτότητα” και τα “Δικαιώματά μου”.
Η σύγχρονη “woke” κουλτούρα, με την ηθική της ακύρωσης και τον φανατισμό της “ορθότητας”, μοιάζει με επανάληψη του πνεύματος των Ιακωβίνων ένας καινούριος πουριτανισμός χωρίς Θεό, όπου η “σωτηρία” έρχεται μέσα από την πολιτική καθαρότητα και όχι μέσα από τη μετάνοια. Ο άνθρωπος ζητά δικαίωση όχι από τον Θεό, αλλά από το πλήθος και από τη συλλογική του εικόνα.
Ο εκχριστιανισμένος κόσμος κατανοούσε την ελευθερία ως δυνατότητα κοινωνίας με τον Θεό. Ο αποχριστιανοποιημένος κόσμος την κατανόησε ως αυτονομία από κάθε δεσμό. Η πρώτη οδηγεί στη θέωση, η δεύτερη στην απομόνωση. Ο σύγχρονος άνθρωπος, έχοντας απορρίψει το ιερό, ζει μέσα στην πιο βαθιά ανία έχει τα πάντα, αλλά δεν ξέρει γιατί τα έχει.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γράφει: «Μείζων κακία το μηδένα πιστεύειν, ἢ πολλούς νομίζειν θεούς». Κι όμως, η εποχή μας συνδυάζει και τα δύο δεν πιστεύει σε Θεό, αλλά πιστεύει σε χιλιάδες “μικρούς θεούς” στην επιστήμη, στο φύλο, στην αγορά, στην οθόνη του κινητού του κ.ο.κ. Είναι το πνευματικό τέκνο εκείνης της επανάστασης που κατάργησε την Εκκλησία για να λατρέψει τον άνθρωπο, και τώρα λατρεύει την αντανάκλασή του.
Η πατερική παράδοση βλέπει τη σωτηρία όχι ως ιδεολογική “απελευθέρωση”, αλλά ως αποκατάσταση της κοινωνίας με τον Θεό και τον άλλον. Μόνον ο άνθρωπος που αγαπά μπορεί να είναι πραγματικά ελεύθερος διότι, όπως λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «οὐδὲν δουλικώτερον ἄνευ ἀγάπης ἐλευθερίας».
Ο αποχριστιανισμός έκοψε τον δεσμό της ελευθερίας με την αγάπη και άφησε πίσω του έναν κόσμο γεμάτο “δικαιώματα”, αλλά φτωχό σε αλήθεια και νόημα. Η σημερινή κρίση ταυτότητας δεν είναι κοινωνικό σύμπτωμα, είναι πνευματική πληγή που πυορροεί ακατάπαυστα.
Η θεραπεία δεν βρίσκεται στην επιστροφή σε εξουσίες ή θεσμούς, αλλά στην ανακάλυψη του προσώπου, στην επιστροφή του ανθρώπου στον Θεό, όχι ως άρνηση της λογικής, αλλά ως αποκατάσταση της σοφίας, όχι ως φυγή από τον κόσμο, αλλά ως αναζήτηση νοήματος μέσα σ’ αυτόν.
Μόνο έτσι μπορεί να κλείσει ο ατέρμονας κύκλος που άνοιξε το 1793 όταν ο άνθρωπος νόμισε πως θα σωθεί σκοτώνοντας τον Θεό..