Γράφει ο Στυλιανός Καβάζης.
Στις 16 Αυγούστου του 1922, ξεκινά ένα από τα πιο συγκλονιστικά κεφάλαια της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η Ανεξάρτητη Μεραρχία, επίλεκτος σχηματισμός που είχε συγκροτηθεί τον Ιούλιο του 1921 με αρχική αποστολή την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, βρίσκεται αποκομμένη βαθιά μέσα στη μικρασιατική ενδοχώρα, την ώρα που το μέτωπο καταρρέει και η Μικρασιατική Καταστροφή ξεδιπλώνεται με ολέθριο ρυθμό.
Διοικητής της, ο εκ Κερκύρας και με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη(λέγεται ότι η οικογένεια έλκυε καταγωγή απευθείας από την εποχή του Βυζαντίου και κατέφυγαν στην Κέρκυρα μετά την άλωση του 1453)συνταγματάρχης Δημήτριος Θεοτόκης μπαρουτοκαπνισμένος βετεράνος των Βαλκανικών Πολέμων και του Α’ Παγκοσμίου, με εκπαίδευση στη Γαλλία(Σχολή Πολέμου)καλείται να πάρει μια απόφαση που θα σφραγίσει τη μοίρα χιλιάδων ανθρώπων. Οι διαταγές μιλούν για κίνηση προς βορρά ή νότο εκείνος, βλέποντας τον κλοιό να κλείνει, διαλέγει τον δρόμο της σωτηρίας μια πορεία 600 χιλιομέτρων προς τη θάλασσα, μέσα από εχθρικό έδαφος.
Για εβδομάδες, η μεραρχία κινείται κυρίως τη νύχτα, διανύοντας γύρω στα 30 χιλιόμετρα την ημέρα. Καθ’ οδόν, αποκρούει επιθέσεις από τακτικό και άτακτο τουρκικό στρατό, ενώ η φάλαγγα συνεχώς μεγαλώνει μιας και διαλυμένα τμήματα του ελληνικού στρατού, Έλληνες και Αρμένιοι πρόσφυγες προσκολλώνται στο κινούμενο αυτό προπύργιο ασφάλειας.
Η πορεία είναι εξαντλητική πείνα, δίψα, κακουχίες, συνεχείς συγκρούσεις. Κι όμως, η πειθαρχία παραμένει ακλόνητη, το ηθικό σταθερό. Μέχρι την άφιξη στο Δικελί, η δύναμη της Ανεξάρτητης Μεραρχίας φτάνει τις δέκα χιλιάδες ψυχές.
Το κατόρθωμα του Θεοτόκη και των ανδρών του θυμίζει έντονα την αρχαία Κάθοδο των Μυρίων του Ξενοφώντα (401 π.Χ.). Τότε, ένας ελληνικός στρατός, χαμένος στα βάθη της Περσίας και χωρίς ηγεσία, βάδισε επί μήνες μέσα από εχθρικά εδάφη για να φτάσει στη θάλασσα και την πατρίδα. Όταν από μια κορυφή είδαν το πέλαγος, αναφώνησαν το θρυλικό «Θάλαττα! Θάλαττα!».
Έτσι και το 1922, οι «νεότεροι μύριοι» της Ανεξάρτητης Μεραρχίας, εξουθενωμένοι αλλά αλύγιστοι, αντικρίζουν το Αιγαίο στο Δικελί. Η αναφώνηση των αρχαίων βρίσκει ξανά φωνή, όχι ως επίκληση του παρελθόντος, αλλά ως βίωμα που γεφυρώνει αιώνες ελληνικής ιστορίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι με προσωπική μέριμνα του Θεοτόκη, πλοία από τη Μυτιλήνη φτάνουν στο Δικελί για να παραλάβουν στρατιώτες, οπλισμό και πρόσφυγες. Η επιβίβαση γίνεται με τάξη, παρά την πίεση και τον συνεχή εχθρικό κίνδυνο. Ο άθλος έχει ολοκληρωθεί ο στρατός σώθηκε και μαζί του χιλιάδες άμαχοι.
Ωστόσο, η πολιτική συγκυρία της εποχής δεν χάρισε στον Θεοτόκη την άμεση τιμή που του άξιζε. Καταπονημένος από την πορεία, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία μόλις 49 ετών στις 19 Φεβρουαρίου 1923. Μόνο πολύ αργότερα η Πολιτεία ως ελάχιστο χρέος αναγνώρισε ένα μέρος της τεράστιας προσφοράς του στους αγώνες του Ελληνικού έθνους δίνοντας το όνομα του στο στρατόπεδο Εθνοφυλακής στην γενέτειρα του Κέρκυρα μόλις πριν λίγα χρόνια.
Καταλήγοντας η πορεία της Ανεξάρτητης Μεραρχίας είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια στρατιωτική σύμπτυξη. Είναι μια ζωντανή γέφυρα που ενώνει τον Ξενοφώντα με τον 20ό αιώνα μια απόδειξη ότι η ελληνική ψυχή μπορεί, ακόμη και στην ύστατη ώρα, να βαδίσει τον δρόμο της τιμής και της σωτηρίας.
Και στην ψυχή όσων ξέρουν να θυμούνται, οι φωνές του 1922 ενώνονται με εκείνες του 401 π.Χ., ψιθυρίζοντας το ίδιο αθάνατο κάλεσμα:
«Θάλαττα! Θάλαττα!», το σύμβολο της λύτρωσης και της επιστροφής.
