Γράφει ο Στυλιανός Καβάζης.
Στις 26 Ιουλίου του 1822, γράφτηκε μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της Ελληνικής Επανάστασης. Στα στενά των Δερβενακίων, εκεί όπου το ελληνικό χώμα στένεψε για να συνθλίψει μια ολόκληρη στρατιά, αναδείχθηκε η στρατηγική ιδιοφυΐα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και ο αδάμαστος ηρωισμός του Νικήτα Σταματελόπουλου, γνωστού πια με το θρυλικό προσωνύμιο, Νικηταράς ο Τουρκοφάγος.
Στις αρχές Ιουλίου 1822, μια νέα απειλή πλανιόταν πάνω από τον αγώνα της Εθνεγερσίας. Ο Οθωμανικός στρατός, υπό την ηγεσία του έμπειρου Μαχμούτ Πασά Δράμαλη, είχε καταπνίξει την επανάσταση στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και προέλαυνε ακάθεκτος προς την Πελοπόννησο, με στόχο την κατάληψη της Τριπολιτσάς και την κατάρρευση του αγώνα στον Μοριά.
Με περίπου 25.000 άνδρες, ο Δράμαλης έφτασε ανενόχλητος στην Κόρινθο και έπειτα στο Άργος, σκορπίζοντας πανικό. Η κυβέρνηση και οι βουλευτές εγκατέλειψαν την περιοχή, όμως ένας άνδρας στάθηκε όρθιος και αποτέλεσε το θεμέλιο για την πλήρη ανατροπή του σκηνικού. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης δεν έχασε καιρό. Με σχέδιο, διορατικότητα, ατσάλινη θέληση, και βαθιά πίστη στον Θεό εφάρμοσε την τακτική της καμμένης γης, στερώντας από τον Δράμαλη κάθε δυνατότητα ανεφοδιασμού. Ταυτόχρονα, κινητοποίησε τους άνδρες του και οχύρωσε στρατηγικά σημεία στα περάσματα της Αργολίδας.
Καθώς ο Δράμαλης εγκλωβίστηκε στην άνυδρη πεδιάδα, χωρίς τρόφιμα και νερό, αποφάσισε να υποχωρήσει προς την Κόρινθο. Όμως, ο Κολοκοτρώνης είχε ήδη προβλέψει την κίνησή του. Παρά τις ενστάσεις των προκρίτων, συγκέντρωσε 2.500 μαχητές και κατέλαβε τα στενά των Δερβενακίων εκεί όπου θα γραφόταν ιστορία.
Η Μάχη και ο Θρύλος του Νικηταρά
Στις 26 Ιουλίου 1822, ξεκίνησε η σφοδρή μάχη. Οι ελληνικές δυνάμεις, σε πλεονεκτική θέση, χτύπησαν ανελέητα τη στρατιά του Δράμαλη. Πάνω από 3.000 Τούρκοι σκοτώθηκαν, ενώ οι Έλληνες είχαν ελάχιστες απώλειες.
Στην καρδιά της μάχης, ένας άνδρας ξεχώρισε για το ακατάβλητο πάθος του, ο ατρόμητος Νικηταράς. Ορμούσε με τέτοια μανία που έσπασε τρία γιαταγάνια, ενώ το τέταρτο κόλλησε μέσα στο πρησμένο του χέρι. Όταν οι στρατιώτες του προσπάθησαν να του το πάρουν, το χέρι του δεν άνοιγε από το πιάσιμο. Ήταν βουτηγμένος στα αίματα. Και τότε ακούστηκε να φωνάζει στον εαυτό του: «Κουράγιο, Νικήτα! Τούρκους σφάζεις!».
Μετά τη μάχη, οι σύντροφοί του μοίραζαν λάφυρα. Αναζητώντας τον στρατηγό τους, τον βρήκαν μόνο του, εξαντλημένο. Όταν τον ρώτησαν τι θέλει, εκείνος απάντησε: «Δεν θέλω τίποτα. Θέλω να δω την πατρίδα μου λεύτερη.».
Έτσι γεννήθηκε ο θρύλος του Νικηταρά του Τουρκοφάγου.
Ο Δράμαλης, με ό,τι είχε απομείνει από τη στρατιά του, προσπάθησε να διαφύγει από την κλεισούρα του Αγιονορίου στις 28 Ιουλίου. Όμως εκεί τον περίμεναν και πάλι οι Έλληνες, ο Νικηταράς,ο Παπαφλέσσας και ο αδελφός του ο Νικήτας Φλέσσας. Νέα ήττα, νέα ταπείνωση. Με ελάχιστους επιζώντες, ο Δράμαλης επέστρεψε στην Κόρινθο, όπου λίγους μήνες μετά, πέθανε από την απογοήτευσή του.
Η μάχη των Δερβενακίων ήταν η πρώτη μεγάλη τακτική νίκη των Ελλήνων κατά τακτικού στρατού των Οθωμανών. Η επανάσταση σώθηκε. Και ο Κολοκοτρώνης, πλέον, αναγνωρίστηκε και επισήμως ως Αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου. Η νίκη στα Δερβενάκια δεν ήταν μόνο στρατιωτικό κατόρθωμα. Ήταν απόδειξη ότι το φρόνημα, η πίστη και η αποφασιστικότητα ενός λαού μπορούν να νικήσουν αριθμητική υπεροχή, ανώτερο εξοπλισμό και εμπειρία. Ήταν η μέρα που αναδείχθηκαν οι πραγματικοί ήρωες, εκείνοι που ονειρεύονταν μόνο μια πατρίδα ελεύθερη.
Στις μέρες μας, όπου η σύγχυση των αξιών και η απουσία υγιών προτύπων σκιάζουν την καθημερινότητά μας, το ελάχιστο που οφείλουμε στους ένδοξους προγόνους μας είναι να κρατάμε ζωντανή τη μνήμη τους για εμάς, αλλά και για τα παιδιά μας. Να τους θυμόμαστε όχι μόνο ως φιγούρες ένδοξες του παρελθόντος, αλλά ως αιώνια παραδείγματα αυταπάρνησης, ανδρείας και πίστης. Ο αγώνας τους δεν ήταν ούτε για δόξα ούτε για πλούτη ήταν υπέρ πίστεως και πατρίδος. Ήταν για να μπορούμε εμείς και τα παιδιά μας να ζούμε ελεύθεροι. Ας μην τους ξεχνούμε. Γιατί η μνήμη είναι χρέος, και το χρέος τιμή που οφείλουμε να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές.